De vierde avond

Zaterdag 15 mei

Interviews

De interviews werden vandaag afgenomen door Jan van der Mast.
Piet van der Pas zat vanavond ook weer aan de tafel, maar niet als interviewer. Vanavond werd hij geïnterviewd over de regie van het eerste stuk van vanavond: 'Een gevoel van zes letters', gespeeld door Stap-in uit Delft en geschreven door... Jan van der Mast.

Van der Mast: "Vanavond twee stukken met in totaal negen vrouwenrollen. Maar één van de vrouwen wordt gespeeld door een man. Waarom?
Van der Pas: "Omdat ik hem had. Deze acteurs zijn drie leerlingen van mij. Aan het eind van onze cursus wilden we iets meer. Daarom hebben we besloten dit stuk te gaan doen op het Eenakterfestival. En ach, man of vrouw, wat maakt het ook uit?"
Van der Mast: "De andere groep die vanavond optreedt is Risk uit Rotterdam. Wat is Risk?"
De Vos: "Risk is de enige onafhankelijke studenten-toneelvereniging in Rotterdam. Dat betekent dat wij niet verbonden zijn aan een studentenvereniging.
We zijn tot de keuze van dit stuk voor uitsluitend vrouwen gekomen, omdat we geen mannen hadden. Zo kwamen we uit op deze vier monologen van Dario Fo. Deze keuze hebben we gemaakt samen met de regisseur."
Van der Mast: "En hoe is deze serie tot stand gekomen? Hoe hebben jullie het bewerkt?"
Baart: "We zijn gewoon gaan spelen. We hebben verschillende vormen geprobeerd en gekeken wat het beste werkte."
Van der Mast: "Hoe vaak hebben jullie dit al gespeeld?"
Baart: "Twee keer in 't Kapelletje in Rotterdam. En we hebben twee keer een stukje van tien minuten uit de voorstelling gedaan op het open podium."
Van der Mast: "En hoe is Stap-In tot deze stukkeuze gekomen?"
Van der Pas: "Het is een heel moeilijk stuk. Het bestaat uit woorden en nog eens woorden. Ik vond het heel geschikt voor toneellessen. Er wordt gevochten met woorden. Er worden grappen gemaakt met woorden. Het is heel leuk materiaal om mee te werken."
Van der Mast: "Ja, het is lastig. Maar waar gaat het over?"
Van der Pas: "Deze drie vrouwen willen de geschiedenis, die bepaald is door mannen, herschrijven. Daartoe trekken ze ten strijde. Ze gaan echt op reis. Maar in de fantasie...
We hebben allerlei vormen uitgeprobeerd om dit in beeld te brengen, maar uiteindelijk zijn we toch weer bij de taal gekomen."
Van der Mast: "De vijand speelt een rol in dit stuk. In de tekst heb ik die omschreven als 'onweerstaanbare mannen'. Zoiets opschrijven is geen kunst. Maar hoe laat je dat zien? Hoe ziet bij jullie de vijand er uit?"
Van der Pas: "Hoe ziet de vijand er uit? Ach, is dat belangrijk?
Eén van de speelsters zegt ook dat de vijand 'van binnen' zit. Ik denk dat het de oorspronkelijke bedoeling was om dit stuk te spelen met een groep muzikanten. Die muzikanten kunnen dan ook de vijand voorstellen.
Ik heb er voor gekozen hem níet te laten zien. Ze bedenken hem zelf."
Van der Mast: "Femke, hoe speel je monologen met zijn zessen? Verliest zo'n monoloog niet aan kracht als je hem op die manier bewerkt?"
De Vos: "Eén van de vier monologen hebben we 'heel' gelaten, omdat hij anders inderdaad aan kracht zou verliezen. De andere monologen hebben we zo bewerkt, dat er vijf karakters ontstonden uit één persoon. Naar mijn mening is de kracht daarbij bewaard gebleven. Je kunt zien hoe er op verschillende manieren met de tekst wordt omgegaan. Dezelfde tekst soms, die op verschillende manieren gebracht wordt, uitgaande van de verschillende karakters die we spelen. Het is moeilijk uit te leggen. Als je gaat kijken, wordt het vanzelf duidelijk."
Van der Mast: "Hoeveel toneelervaring hebben jullie?"
Baart: "Sommigen van ons hebben al eerder bij Risk gespeeld. Anderen hebben we erbij gehaald. We hebben allemaal wel wàt toneelervaring. Onze regisseur is ook professioneel bezig."
Van der Mast: "Wat voor type regisseur is Piet Hein Slot?"
Baart: "Enthousiast, creatief. Hij verzint het meeste ter plekke. Wij hebben samen met hem het stuk gemaakt. Deze vorm van werken vonden we erg fijn."
Van der Mast: "Ben jij van hetzelfde type, Piet?"
Van der Pas: "Ik mag graag 'labje spelen', zoals ik dat noem. Dat betekent dat ik een zoektocht onderneem naar de mogelijkheden. Veel dingen uitproberen en er naar kijken. Ik probeer vooral ook dat wat de acteurs zelf meebrengen aan spelmogelijkheden te gebruiken.
Het is een proces van veel dingen bedenken en ook heel veel weggooien. Soms probeer je tijden lang naar links te gaan, totdat blijkt dat je al veel eerder naar rechts had moeten gaan."
Van der Mast: "Ik ben bij één van jullie repetities geweest. Het viel me op dat jij erg veel stuurt. Tot op de millimeter. Maar nu houdt het sturen op, denk ik?"
Van der Pas: "We spelen vandaag voor het eerst in deze ruimte, en dan moet alles toch weer even op zijn plaats gezet worden, je moet de spelers attenderen op de mogelijkheden van deze ruimte.
Vanmiddag hebben we trouwens buiten, op de stoep gerepeteerd, omdat we binnen niet terecht konden. Dat ging eigenlijk heel goed. Ik wou dat we die sfeer van daar buiten konden meenemen, hier binnen in het theater."
Van der Mast: "In het programmaboekje staat niks over de vormgeving. Hoe is die tot stand gekomen?"
Van der Pas: "Daar heeft Allard Zoutendijk, die ook het licht heeft ontworpen, erg veel aan gedaan. Overigens is ook de vormgeving al werkend ontstaan."
Van der Mast: "Hoe is dat bij jullie gegaan, Zoe?"
Baart: "Onze vormgeving is ook al werkend tot stand gekomen. Het is ter plekke verzonnen. De materialen die we bij de repetities gebruikten, hebben we ook in de voorstelling gebruikt."
Van der Mast: "En zijn jullie nog even zenuwachtig als bij het eerste optreden?"
Baart: "Onze tekst zit er goed in. Dat is fijn, want daardoor kan het spel losser worden. Maar we zijn zeker zenuwachtig."
Van der Mast: "Is jullie voorstelling 'gegroeid' na een paar keer spelen?"
Baart: "Dat is moeilijk te zeggen. Elke voorstelling is weer anders."
Van der Mast: "Bij professionals, die een voorstelling bijvoorbeeld twintig keer kunnen spelen, zie je altijd dat de voorstelling in de loop van de tijd 'groeit'. Hij wint aan kracht.
Is het niet lastig, Piet, om een voorstelling maar één keer te brengen?"
Van der Pas: "Over het algemeen vind ik het ook leuker om een voorstelling vaker te doen. Maar dit is voor ons het eindpunt van onze lessen. Het is een hoogtepunt.
Ik ben ook erg zenuwachtig. Niet dat ik er geen vertrouwen in heb dat het lukt, maar het is wel ontzettend spannend."
Van der Mast: "Ik vind het ook spannend.
Vannacht droomde ik, dat één van je spelers ziek geworden was. Je vertelde me dat hij aan het 'Hertzegova Syndroom' leed. Je zei het zo vanzelfsprekend, dat ik dacht dat ik moest weten wat dat was. Maar ik wist het niet.
Toen vertelde je me, dat dat betekent dat hij helemaal opnieuw moest leren spreken...
'Ojee, Piet', zei ik toen: 'Lukt dat nog voor zaterdag?'...
Gelukkig werd ik toen wakker."
Van der Pas: "Ik ging naar een muziekwinkel om een instrumentje te kopen waarmee in ons stuk muziek gemaakt moest worden. Voor de deur van de muziekwinkel stond een draaiorgel. En dat speelde precies díe muziek. Dat lijkt me een goed voorteken."

Een gevoel van zes letters

Onzeker lot
onbestemd gevoel
bewegen ons voort
schijnbaar zonder doel
Maar ondertussen
dromend van
Wat niet is,
maar nog kan zijn!

Als we de zaal binnenkomen is de opening van het toneel afgesloten met een doek, dat normaal nooit gebruikt wordt. Is dit het brandscherm, misschien? Het is grijs, maar wordt in het midden versierd met een ovaal van rood licht uit twee spots.

Het doek gaat op. De eerste teksten komen via de luidsprekers. De spelers liggen apatisch op het toneel, gekleed in uitgesproken saai ondergoed.

Er is geen enkel decorstuk. De spelers moeten zich zonder hulpmiddelen redden,
Al snel komen ze tot leven. Hun spel is boeiend genoeg om de leegte van het toneel te vergeten. Ze hebben een mooie, maar moeilijke tekst. Ze spreken af, dat ze drie zussen zijn en dat ze ten strijde gaan trekken.
Dan komen er drie zakken met kleding naar beneden en de drie spelers trekken de spullen die daarin zitten aan. Voor de jongste zus een sexy groen jurkje. Voor de oudste zus (die door een man gespeeld wordt) een Noormannen-helm en een Schotse kilt.
(Een Schotse Noorman? Ik snap dit kostuum niet. Het lijkt er op dat ze naar de winkel gegaan zijn en gevraagd hebben: 'Heeft u ook een rok voor een man?' Dan kom je met een kilt thuis, natuurlijk. Door deze uitdossing wordt zijn mannelijkheid eerder onderstreept, dan vergeten...)
En voor de middelste in leeftijd is er een roze jurk die juist uitgesproken niet-sexy is.

De kleding past wel zeer goed bij de karakters die de drie zussen blijken te hebben. De oudste zus trekt ten strijde en aarzelt geen moment. De jongste wil eigenlijk veel liever de liefde bedrijven met de vijand dan hem in de pan hakken.
En de middelste weet niet wat ze wil. Ze heeft ook geen beeld van de vijand. Volgens haar zit de vijand in haarzelf.

Het stuk blijft me boeien. Er zitten nog meer verrassingen in en mooie beelden. Een mooie voorstelling!

Enkele publieksreacties

Orgasme?..Stoel!

De spanning en beklemming beginnen al meteen. Een meisje staat bovenop een tafel en schreeuwt boven het geluid van een radio uit.
Ze vertelt pijnlijk nauwkeurig hoe ze door vier mannen wordt aangerand, verminkt en verkracht.
Op een gegeven moment zet ze de radio uit en vervolgt haar verhaal op een fluistertoon. Je kunt een speld horen vallen in de zaal. Iedereen is onder de indruk, geschokt. Iedereen moet zich nu inspannen om het vervolg van het verhaal te horen. Haar verhaal is echt afschuwelijk. Het eindigt in twijfel: Zal ik aangifte doen? Of niet?

Dan barsten de vijf andere speelsters los. Dit gedeelte van het stuk is vrolijk, vol beweging, heel herkenbaar. Een jonge vrouw vertelt over haar seksleven. De vijf vrouwen spelen elk een deel van haar karakter. Ze zijn zeer verschillend gekleed. Van super-verleidelijk tot strijdbaar. Dit werkte heel natuurlijk. Voor mij heeft het opdelen van de monologen in vijf personages de kracht eerder doen toenemen dan afnemen.

De climax van dit optreden komt, zeer toepasselijk, bij het orgasme. Eerst krijgen de dames het woord nauwelijks over hun lippen, maar dat verandert al snel...
"Een rotwoord, Orgasme. Iets om kleine kinderen mee naar bed te jagen."
"Eet je spinazie op, anders roep ik het Orgasme!"
"Ze hadden daar een ander woord voor moeten bedenken. Zoiets als stoel!"
Dat had ze nu niet moeten zeggen. Vanaf dat moment kregen alle stoelen op het toneel opeens een enorme seksuele lading, wie er op ging zitten, kreeg meteen een orgasme. Na enig aarzelen genoten de dames daar enthousiast en ongeremd van.

Maar er was nog iets, dat aan ons knaagde. Op de tafel stond nog steeds dat verkrachte meisje. Ging ze nog aangifte doen? Wij zullen er niet achter komen, maar zij weet het nu wel. Ze besloot de voorstelling met: "Ik neem een beslissing!"

Heel mooi!

Enkele publieksreacties

Jury

Het eerste stuk

Het tweede stuk

Nominaties voor de Delftse Koe

Kitty van der Beek

Masja in 'Een gevoel van zes letters' van Stap-In uit Delft

Anne Rutten

Speelster in 'Orgasme?..Stoel!' van Risk uit Rotterdam

Intermezzo

Jury 'Delftse Koe'

Eindelijk was het zover. De voorzitter van het festival, John van der Bie, kondigde aan dat het hare majesteit had behaagd om de prijsuitreiking te verrichten. Mieke Lelyveld las het juryrapport en de majesteit reikte de beeldjes uit:

• De koe voor de beste techniek ging naar
  Jef Haen
  Technicus van de Torenspelers uit Tilburg bij 'Hundertwasser'.
  "In 'Hundertwasser' ondersteunde het licht goed de sfeer en zorgde voor mooie effecten."
• De koe voor de beste regie naar
  Aad Wieman
  Regisseur van de groep Kruimels uit Rotterdam
  "Met 'Perseus in Avondrood' creëerde hij een prachtige balans tussen vorm en inhoud."
• De koeien voor het beste spel naar
  Alle spelers van de groep Kruimels
  "Niet alleen alle lof, maar ook volle zalen toegewenst!"

Voorzitter Van der Bie nam nu weer het woord en bedankte zo ongeveer iedereen die aan het festival had meegewerkt. Ook Ria van Rijn, die de rol van majesteit speelde.

Het laatste woord was natuurlijk weer aan de majesteit, die het bestuur van het Eenakterfestival bedankte.

Daarmee was het eenakterfestival afgesloten. Onder het genot van een drankje werd er nog uitgebreid nagepraat in het gezellige hoekje van de foyer: Het theatercafé. Een veel prettiger afsluiting dan vorig jaar, toen een schetterende band iedere conversatie onmogelijk maakte.
Op zo'n moment heeft iedereen behoefte om te praten en terug te kijken op dit geslaagde festival. Er worden al weer plannen gemaakt voor volgend jaar...

En vergeet niet: Er komt nog een masterclass op 5 juni!